Η ψυχή του Έλληνα: περί νεοπουριτανισμού

«Ο προτεσταντισμός γέννησε τον καπιταλισμό» μας λέει ο Βέμπερ. «Λάθος. Ο καπιταλισμός γέννησε τον προτεσταντισμό» διαφωνεί ο Μαρξ. Όποιος και να έχει δίκιο, είναι δεδομένη η σχέση μεταξύ των δύο. Ο προτεσταντισμός έβαλε τη λατρεία και ο καπιταλισμός το χρήμα. Και μαζί δημιούργησαν την λατρεία του χρήματος. Πήραν τον «τεμπέλη», «άξεστο» χωριάτη και τον έκαναν έναν «εργατικό», ατομιστή αστό. Πέταξαν τα πολλά φρου φρου και αρώματα της Εκκλησίας -παπάδες, άμφια, λειτουργίες- και κράτησαν κάποια βασικά, έτσι για το φολκλόρ της υπόθεσης. Τα υπόλοιπα τα αντικατέστησαν με τον πουριτανισμό. Ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για την δημιουργία πειθήνιων πολιτών. Όταν απουσιάζει η ηθική, εμφανίζεται η ηθικολογία. Ο καθωσπρεπισμός και η υποκρισία...
Ήταν η αρχή της δημιουργίας αυτού που σήμερα αποκαλούμε «άνθρωπο ρομπότ»...

Υπόδειγμα πουριτανού παλαιού τύπου. Όπως κάθε παραθρησκευτική ομάδα, απαιτείται ένα εκκεντρικό καπέλο για να ξεχωρίζει από τους άλλους.

Επειδής, όμως, οι πουριτανοί είχαν και κάποιες αρχές -φιλανθρωπία, αλλυλεγγύη κλπ- τις πέταξαν και αυτές και, από όλο το οικοδόμημα της θρησκείας, κράτησαν την τυφλή υποταγή, τις ενοχές και την εγκράτεια. Και φτιάξανε τον Αμερικάνο-Ευρωπαίο παλαιάς κοπής. Εργασία, συσσώρευση χρημάτων, ασκητική ζωή. Επειδή όμως η βιομηχανία πρόκοψε και έπρεπε το πόπολο να γίνει καταναλωτής, πετάξανε και την εγκράτεια και φτιάξανε τον Αμερικανό-Ευρωπαίο νέας κοπής. Εργασία και κατανάλωση. Τον ενήλικα έφηβο που κοιτάει τη πάρτη του και τα θέλει όλα τώρα. Τον ιδανικό ανικανοποίητο εαυτούλη μπέμπη που ζει για να ψωνίζει, μπα και ικανοποιηθεί... Αλλά που νιώθει ελεύθερος. Ανεξάρτητος. Αλλαζόνας και αυτάρεσκος μέσα στην υποτιθέμενη ελευθερία του (που συνήθως περιορίζεται στην ελευθερία επιλογής κουρέματος και φαγητού)

Βασανιστήρια από την Ιερά Εξέταση. Η Ιερά Εξέταση καταργήθηκε, η νοοτροπία της όχι...

Αλλά εδώ έχουμε ένα παράδοξο. Ο παραμεταυπερμοντέρνος άνθρωπος είναι ένας ανεξάρτητος ατομιστής που δεν έχει καμία δέσμευση, κανέναν ηθικό φραγμό, κανένα όριο και αυτοικανοποιείται, νομίζοντας ότι αυτή η εφηβική κατάσταση λέγεται «ελευθερία». Ως εδώ καλά. Πως γίνεται, όμως, αυτός ο άνθρωπος, ο «προοδευτικός», να μεταμορφώνεται σε Σταυροφόρο, έτοιμο να επιβάλλει με το ζόρι τις ιδέες του σε ολόκληρο το κόσμο, έτοιμος να ρίξει στη πυρά κάθε διαφωνούντα; Πως γίνεται οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες της ελευθερίας και της «ανεκτικότητας» (τι ηλίθια έννοια κι αυτή!!) να έχουν γεμίσει από νόμους, απαγορεύσεις, καταδίκες;

Μετανοείτε! Μόνον έτσι θα βρείτε τον επουράνιο παράδεισο. Ή τον επίγειο...
Ήρθαμε να σας σώσουμε!

Είναι προφανές. Είναι θέμα νοοτροπίας. Η πλειοψηφία των δυτικών είναι άθεοι, αλλά η νοοτροπία του Ιεροεξεταστή, του Σταυροφόρου, δεν άλλαξε. Απλά μεταφέρθηκε στα... εγκόσμια. Από την «εξαγωγή δημοκρατίας» των Η.Π.Α. στο Ιράκ, μέχρι την «πολιτική ορθότητα» των «ευαίσθητων», την ισοπέδωση των πολιτισμών από την «πολυπολιτισμικότητα» και ... την «υγιεινή ζωή» των health-freeks! Ένας φανατικός ζήλος να μας κάνουν να ζούμε καλύτερα, με μπόμπες οι πρώτοι και με νόμους και απαγορεύσεις οι υπόλοιποι...

Κάθε προοδευτικός άνθρωπος που θέλει να... απελευθερώσει τους συνανθρώπους του, ξεκινάει πάντα το θεάρεστο έργο του με νόμους, απαγορεύσεις και φυλακίσεις. Στη φωτογραφία αισθητική ρύπανση, κάπου στην ημιάγρια Δύση

Ταιριάζει, όμως, η δήθεν ελευθεριότητα του δυτικού ανθρώπου, με τις πάσης φύσεως απαγορεύσεις και υποδείξεις; Κι όμως, ταιριάζει! Καθότι μπέμπης, θέλει να ικανοποιεί όλες του τις ορέξεις, αλλά παράλληλα, χρειάζεται και καθοδήγηση. Κάποιον να του λέει τι να κάνει. Και τι να μην κάνει. Άλλωστε οι απαγορεύσεις εξυπηρετούν και άλλους σκοπούς.

Καταχώριση για κάποια, δυτικού τύπου, κοσμική Σταυροφορία. Είναι εμφανής η ψυχανωμαλία των εμπνευστών της.

Ξεχάσαμε, βλέπεις, και κάτι. Μπορεί η Δύση να κατήργησε την θρησκεία, αλλά κράτησε ένα στοιχείο πολύ σημαντικό, που το έφερε στην κοσμική ζωή και το κατέστησε κυρίαρχη έννοια στην σύγχρονη εποχή. Την ενοχή. Η ενοχή είναι πολύ αποτελεσματικότερη από την καταστολή και την βία. Ο πολίτης πρέπει να νιώθει ένοχος για τα πάντα. Αυτός φταίει. Για όλα, από την οικονομία που παραπαίει, μέχρι τα πάντα του ζωολογικού κήπου που δεν ζευγαρώνουν.
Στον Προμηθέα Δεσμώτη, την εξουσία διασφάλιζαν οι δύο βοηθοί του Δία, το Κράτος και η Βία. Σήμερα αντικαταστάθηκαν από τον Φόβο και την Ενοχή...

Διακοσμητικό γλυπτό καθεδρικού Ναού της Δύσης. Είναι εμφανή τα συναισθήματα που προσπαθεί να εμφυσήσει: φόβος, ενοχή, υποταγή

Συγκριτικά με την Δύση, καθολική και προτεσταντική, εμείς οι Ορθόδοξοι έχουμε κάποιες διαφορές. Για την ορθοδοξία, ο κόσμος δεν είναι μια επίγεια κόλαση, στην οποία μας βασανίζει το άθλιο σαρκίο μας μέχρι να πεθάνουμε. Ο κόσμος είναι δημιούργημα του Θεού, δείχνει την χάρη και το μεγαλείο του και, φυσικά, μας καλεί να χαρούμε και εμείς τη ζωή μας. Σε εμάς δεν υπάρχει η αγωνία και το άγχος της Αποκάλυψης. Η Ορθοδοξία δεν έχει Καθαρτήριο. Οι Εκκλησίες μας έχουν εικόνες Αγίων σε συστολή και ταπεινότητα, όχι αγάλματα αποκρουστικών τεράτων-gargoyle, έτοιμα να μας κατασπαράξουν και να μας γεμίσουν ενοχές. Και πως να γίνει αλλοιώς; Η Ορθοδοξία μπολιάστηκε από την αρχαιοελληνική αρμονία, όχι τον δυτικό μεσσιανισμό. Σταυροφορίες, Ιερά Εξέταση, κάψιμο μαγισσών δεν έχουν θέση εδώ. Ακόμη και σήμερα, παρά το γεγονός ότι επηρρεαστήκαμε πολύ από τη Δύση, οι διαφορές είναι ορατές. Σούργελα τύπου Λουκά, που περιφέρεται στα μεσημεριανάδικα και γελάει ο κόσμος, στην Αμερική θα είχανε κανάλι, εφημερίδες, εκατομμύρια δολλάρια και χιλιάδες πιστούς.

Ορθόδοξοι Ιερείς από παλιά φωτογραφία

Γιατί εδώ η υπερβολή και η υστερία της Δύσης δεν περνάει τόσο εύκολα. Τόσο η θρησκευτική, όσο και η κοσμική. Σταυροφόροι του τάδε και του δείνα, ιεροκήρυκες που θέλουν το καλό μας με το στανιό, γελοίοι ηθικολόγοι και προπαγανδιστές της «σωστής ζωής» αντιμετωπίζονται πάντα με τον ίδιο τρόπο, όπως έμεινε στην ιστορία ο δικτάτορας Πάγκαλος, που μέτραγε με το υποδεκάμετρο τις φούστες: ΓΕΛΟΙΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ

μοναχός του Αγίου Όρους, με το σκουφάκι του, κάνει ένα διάλειμμα στο περιβόλι του...

Γιατί πως να το κάνεις, βρε παιδί μου, εμείς τα βλέπουμε αλλοιώς τα πράγματα. Τη σταυροφορία, ακόμα και για το πιο σωστό πράγμα, την βλέπουμε με μισό μάτι. Όσο και να συμφωνούμε με κάποιον, μόλις αυτός ξεπεράσει τα όρια, γινόμαστε καχύποπτοι... Κάτι η Τουρκοκρατία και η Φραγκοκρατία που μας έκαναν ολίγον αντιεξουσιαστές, κάτι το μεσογειακό κλίμα που μας κάνει ολίγον γλεντζέδες, κάτι ο απόηχος του Διογένη και του Αριστοφάνη που μας κάνει ολίγον κριτικούς απέναντι σε κάθε υποκρισία και υπερβολή, κάτι η Ορθοδοξία που μας κάνει μετρημένους και ταπεινούς, έχουμε καταφέρει, και στα εύκολα και στα δύσκολα, να μπορούμε να φχαριστιόμαστε λιγάκι τη ζωή μας, χωρίς να παίρνουμε το γιαταγάνι να υποδείξουμε στον δίπλα πως θα ζει, «για το καλό του»...

η Κανέλη το 2060

 ΠΗΓΗ: Το καταπληκτικό ΞΥΛΑ ΠΕΤΡΕΣ