Στην Ελλάδα γεννιέται πρόβλημα δημοκρατίας

Του ΝΙΚΟΥ ΚΟΤΖΙΑ Συγγραφέας, καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά, στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία

Παλαιότερα, σε άλλες εποχές, οι εξουσιαστές εμφανίζονταν ως να κυβερνούν στο όνομα ανώτερων δυνάμεων που τους παρέχουν είτε εντολές (όπως στον Μωυσή ο Θεός), είτε τα φώτα τους (όπως οι αυταρχικές μοναρχίες που κυβερνούσαν στο όνομα του Θεού).

Η Αθηναϊκή Δημοκρατία κατέχει εξέχουσα θέση στην ιστορία χάρη στο γεγονός ότι υπερέβη τον μύθο ότι οι θεσμοί και οι νόμοι έρχονται από δυνάμεις εκτός της κοινωνίας.

Από τη στιγμή που κατανοήθηκε ότι οι θεσμοί μπορούν να αλλάξουν, αρκεί να οργανώσουν τη βούλησή τους οι ίδιοι οι πολίτες και να δράσουν ως κοινωνία, γεννήθηκε η διαδικασία συνειδητής αυτοθέσμισης της κοινωνίας. Εκείνη επέλεγε θεσμούς και διά των θεσμών, δικαιούτο να τους αλλάξει.

Ακόμα, στην Αθηναϊκή Δημοκρατία υπήρχε ανοικτό μέτωπο σε όσους θεωρούσαν ότι έπρεπε να υπάρχουν περιοχές λήψης πολιτικών αποφάσεων μόνο για τους ειδικούς. Οι Αθηναίοι αντέταξαν στην ειδίκευση, την Ευβουλία, την Ορθή Κρίση. Οι ειδικοί όφειλαν να συμβουλεύουν, αλλά δεν μπορούν να αποφασίζουν. Αντίθετα, είχαν την υποχρέωση της βέλτισης εφαρμογής των αποφάσεων του Δήμου. Στη σύγχρονη δημοκρατία, εμφανίστηκαν δύο επιχειρήματα περιορισμού της: Το ένα ήταν ότι η ιδιοκτησία αποτελεί ατομικό και όχι συλλογικό δικαίωμα και ότι κατά συνέπεια υπάρχουν περιοχές, όπως οι τόποι εργασίας, στις οποίες η δημοκρατία έπρεπε να σταματά στην εξώπορτά τους. Το επιχείρημα αυτό κατέπεσε σε ένα βαθμό με μοντέλα συμμετοχής στο εργασιακό γίγνεσθαι. Το δεύτερο είναι το θεώρημα σύμφωνα με το οποίο υπάρχουν θεματικές που αφορούν αποκλειστικά στους ειδικούς. Επί παραδείγματι, τους ειδικούς των διεθνών οργανισμών όπως είναι το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το καινούριο στη χρήση αυτού του παλιού επιχειρήματος είναι ότι χρησιμοποιείται στο πλαίσιο της σημερινής κρίσης.

Στην κατασκευή της Ε.Ε., όπως και σειρά άλλων υπερεθνικών δομών, ελλοχεύει ένας μεγάλος κίνδυνος συστημικού χαρακτήρα. Δημιουργούνται «ειδικές περιοχές» που δεν έχει το δικαίωμα η πολιτική να ελέγξει. Δηλαδή περιοχές που βρίσκονται εκτός δημοκρατικού ελέγχου και συμμετοχής.

Οικοδομούνται διάφοροι θεσμοί που ονομάζονται μεν ανεξάρτητοι, αλλά στην πραγματικότητα είναι «ανεξάρτητοι» από τη δημοκρατία και υποταγμένοι στη λογική των αγορών και των τραπεζών. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, η πολιτική δεν δικαιούται ελέγχου των κεντρικών τραπεζών προκειμένου να μην αλλοιωθεί ο θεσμοθετημένος στόχος κυριαρχίας της νομισματικής πολιτικής επί της πραγματικής οικονομίας. Οπως, επίσης, των συμφερόντων ντυμένων ως ειδικές γνώσεις και τεχνοκρατικές απαιτήσεις εις βάρος της Δημοκρατίας.

Σήμερα, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και ΔΝΤ προωθούν στο όνομα της κρίσης, ως έχοντες τα χτένια και τα γένια, όχι μόνο πρακτικές πολιτικές επί των χρηματοπιστωτικών δομών, αλλά και επί των δημοκρατικών και κοινωνικών κατακτήσεων των Ελλήνων. Δεν υπόκεινται σε κανέναν δημοκρατικό έλεγχο και συμμετοχή. Με πλήρη έλλειψη νομιμοποίησης, ορίζουν τη συνολική μας οικονομική, και όχι μόνο, ζωή.

Παρεμβαίνουν και καταργούν δικαιώματα δεκαετιών. Θέτουν τις υποθέσεις που εκείνοι επιλέγουν εκτός δημοκρατικών διαδικασιών. Με άλλα λόγια, έχουν καταργήσει τη δημοκρατία σε ζωτικούς τομείς επιβίωσης των ελλήνων πολιτών. Μαζί με τη λιτότητα εισάγουν και έναν νέου τύπου αυταρχισμό στο όνομα της ειδικευμένης γνώσης και των δικαιωμάτων που απορρέουν από το ότι μας δανείζουν. Μαζί με τον περιορισμό κυριαρχίας της χώρας εισάγουν και τον ευνουχισμό της δημοκρατίας.