 |
| Αριστοτέλης, 384 -322 π.Χ. |
απο τον Βασίλη Ραφαηλίδη,
στην κριτική του στο έργο του Κισλόφσκι "Δίχως τέλος" (απόσπασμα) - "Πέρα από τον Κινηματογράφο"
... ό,τι δεν έχει αρχή δεν έχει και τέλος...
... ο Θεός είναι άναρχος. Αν κάποτε άρχιζε την ύπαρξή του σα Θεός, θα τελείωνε κιόλας...
... και η ψυχή δεν έχει αρχή. Γι' αυτό ούτε αυτή έχει τέλος: είναι αιώνια...
... όμως, το σώμα έχει αρχή (γέννηση) και τέλος (θάνατος). Οπότε, για όσους πιστεύουν στην αθανασία της ψυχής, μπαίνει το ερώτημα: πότε και κάτω από ποιες συνθήκες η αθάνατη ψυχή συναντά το θνητό σώμα;
... για τους χριστιανούς, η απάντηση είναι απλή: το συναντά στη διάρκεια της κυοφορίας. Πράγμα που καθιστά απαγορευτική την έκτρωση. Σε μια τέτοια περίπτωση, μαζί με το έμβρυο θα πεταγόταν στα σκουπίδια και η ψυχή...
... την ίδια ιδεολογική καταγωγή έχει και η απαγόρευση του αυνανισμού: μαζί με το σπέρμα θα εξαφανιστεί και η δυνατότητα να έρθει στον κόσμο μια νέα ψυχή. Δηλαδή ένα κομμάτι του Θεού, που ενσαρκώνεται με κάθε γέννηση...
... αν το τέλος δεν έχει σκοπό, αν δηλαδή η διαδικασία που θα καταλήξει σε ένα τέλος δεν κατατείνει στην επίτευξη ενός προκαθορισμένου προγράμματος, τότε το τέλος έχει μια έννοια απλώς μαθηματική. Όμως, αυτό που ενδιαφέρει τον αγωνιούντα για το τέλος του άνθρωπο δεν είναι, ας πούμε, το τέλος της μέρας, ή του έτους, ή των ετών της ζωής του, αλλά το τέλος νοούμενο σα μηδέν, σαν τίποτα, σαν όριο πέρα απ' το οποίο τίποτα δεν μπορεί να είναι ίδιο μ' αυτό που ήταν πριν απ' το τέλος...
-------------
... στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, τέλος σημαίνει σκοπός...
-------------
... όταν επιτευχθεί ένας σκοπός φτάνουμε σ' ένα τέλος - και ένα νέο τέλος, ένας νέος σκοπός ενδέχεται να μπει σα στόχος προς επίτευξιν. Κι έτσι συνέχεια, χωρίς ωστόσο να αναρείται ο ντετερμινισμός (η αιτιοκρατία) που είναι το αντίθετο της τελο-λογίας...
... κάθε αιτιατό (έτσι λέγεται το αποτέλεσμα μιας αιτίας) έχει ένα αίτιο που το προκάλεσε. Όμως κάθε αιτιατό γίνεται με τη σειρά του αίτιο για ένα νέο αιτιατό - και έτσι συνέχεια στον αιώνα τον άπαντα...
... αυτό ακριβώς είναι η αιτιατή σχέση, η μεγαλύτερη φιλοσοφική ανακάλυψη των αρχαίων Ελλήνων. Που ωστόσο, δεν παρέλειψαν να στοχαστούν και πάνω στο τι είναι αυτό που υποχρεώνει τα πράγματα να αλλάζουν μέσα από τις αιτιατές τους σχέσεις...
... είναι το τέλος, λέει απερίφραστα ο Αριστοτέλης στο Περί ψυχής...
... τέλος για τον Αριστοτέλη είναι ο σκοπός ύπαρξης των πραγμάτων και ολοκλήρου του σύμπαντος. Όμως ο σκοπός αυτός δεν έχει την πηγή του κάπου έξω από τα πράγματα, δεν είναι ας πούμε ο Θεός που βάζει σκοπούς...
... ο σκοπός, βρίσκεται μέσα στα πράγματα, τα οποία είναι εντελεχή, λέει ο Αριστοτέλης...
... κι έτσι προκύπτει η βασική, στη σκέψη του Αριστοτέλη, έννοια της εντελέχειας, που σημαίνει το να έχεις το τέλος (το σκοπό, τον προορισμό) μέσα σου...
... η εντελέχεια λειτουργεί στη θέση θεού, αλλά θεός δεν είναι. Τότε τί είναι;
... μια προεμπειρική (a priori) έννοια, θα απαντήσει αιώνες αργότερα ο συμβιβαστικός Καντ, που βούλωσε όλες τις τρύπες του ιδεαλισμού με τη μεγάλη ανακάλυψη των "α-πριόρι" εννοιών. Ο Θεός μεταμφιέστηκε πρώτα σε εντελέχεια και μετά σε α-πριόρι έννοια...
... το τελικό αίτιο του Αριστοτέλη, μια ακόμη πολύ μεγάλη φιλοσοφική ανακάλυψη αυτού του πολύ μεγάλου σοφού, δεν είναι παρά η ευρισκόμενη ένα σκαλοπάτι πριν απ' το τέλος αιτία, αυτή ακριβώς που θα καθορίσει και το τελικό αποτέλεσμα...
... τούτη ακριβώς η βασική μέσα στη μεγάλη σειρά των αιτιακών σχέσεων αιτία καθορίζει αναδρομικά και την πορεία ανάπτυξης της αιτιακής σχέσης. Το τέλος μπαίνει στην αρχή - και υπάρχει εξ αρχής...
... για παράδειγμα, το γήρας, η αιτία του θανάτου, βρίσκεται ήδη μέσα στη γέννηση σαν τελικό αίτιο. Σαν η αιτία δηλαδή πέραν της οποίας δεν θα υπάρξει άλλη αιτία και ο σκοπός (το τέλος) θα έχει εκπληρωθεί...
... το περίφημο "εν δυνάμει" του Αριστοτέλη, φιλοσοφικός όρος που έγινε κοινόχρηστη έκφραση, δεν είναι παρά το αποτέλεσμα της λειτουργίας του τελικού αιτίου πριν από την εμφάνιση του τέλους...
... καλημέρα ...
ΑπάντησηΔιαγραφή... να ευχαριστήσω θερμά για την ανάρτηση ...
... το έργο του Βασίλη Ραφαηλίδη "ακουμπά" βασικές πτυχές του ζειν και του υπάρχειν αυτής της χώρας και των ανθρώπων της ...
... θα χαρώ ιδιαίτερα να συνεχίσουμε μια ανταλλαγή απόψεων ...
... έρρωσο ...